Ενώ ακόμα και παραδοσιακά πετρελαϊκές χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία, περνούν σε σημαντικές επενδύσεις στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), η  καθυστέρηση στην ενεργειακή μετάβαση της χώρας μας, η οποία έχει σπουδαίο ενεργειακό δυναμικό, παραμένει  ένα δυσάρεστο γεγονός. Το υπάρχον ενεργειακό πλέγμα δεν είναι ούτε αποτελεσματικό, ούτε αποδοτικό, ούτε οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμο. Οι συμβατικές μορφές ενέργειας, όπως ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν περίπου το 84,8% της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας, ενώ το ποσοστό των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας καταλαμβάνει μόλις το 15,2% σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το 2016. (Πηγή:http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=t2020_31&plugin=1.)

Το ενεργειακό ισοζύγιο, συνεπώς, της Ελλάδας παραμένει δυσανάλογο σε σχέση με αυτό που θα έπρεπε και θα μπορούσε να είναι. Η εικόνα γίνεται ακόμα πιο «σκοτεινή» αν συνυπολογίσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις από την εκτεταμένη χρήση των συμβατικών μορφών ενέργειας και το κόστος τους το οποίο θα έπρεπε να ενσωματωθεί σε μια ολοκληρωμένη Μελέτη Κόστους – Οφέλους (Cost-Benefit Analysis) της Ελληνικής Οικονομίας. Ιδίως, αν λάβει κανείς υπόψη ότι, ενώ το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας μας έχει προσφέρει τα μάλα εδώ και δεκαετίες παγκοσμίως σε όλους τους τομείς των βιώσιμων μεταφορών (π.χ. ηλεκτρικά αυτοκίνητα, πλοία, αεροπλάνα με εναλλακτικά καύσιμα), το σχετικό μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών στη κατανάλωση καυσίμων μεταφορών στην Ελλάδα παραμένει λιγότερο από 2,0%, τότε αντιλαμβανόμαστε εύκολα ότι η χώρα μας, και σε αυτή την περίπτωση δεν αξιοποιεί όχι μόνο τους φυσικούς, αλλά ούτε και τους ανθρωπίνους πόρους της.

Το ερώτημα είναι πώς μπορεί να σχεδιαστεί μια έγκαιρη και αποτελεσματική μετάβαση σε ένα πιο βιώσιμο, προσιτό, ασφαλές και χωρίς αποκλεισμούς ενεργειακό σύστημα, όπως αποτυπώνεται στο Στόχο 7 της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Η Ελλάδα πρέπει να υιοθετήσει ρητώς ένα σύνολο διατάξεων, ικανών να αποδεσμεύσουν τη χώρα από την υψηλή εξάρτηση από το πετρέλαιο, αλλά και να σχεδιάσει πολιτικές ικανές να απορροφήσουν τα διαθέσιμα διεθνή και ευρωπαϊκά κονδύλια για την ενεργειακή μετάβαση. Σύμφωνα με τον Γ.Γ. του ΟΗΕ, κ. Antonio Guterres, οι δαπάνες για την ενεργειακή μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλού άνθρακος θα ανέλθουν τα επόμενα χρόνια σε 37 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ επεσήμανε ότι «εάν οι χώρες ανταποκριθούν στις φιλοδοξίες τους να αυξήσουν την ηλιακή και αιολική ενέργεια και τα πράσινα κτίρια, να εγκαταστήσουν καθαρότερες μεταφορές και να εφαρμόσουν βιώσιμες λύσεις για τα απόβλητα, τότε υπάρχει επενδυτικό δυναμικό 23 τρισεκατομμυρίων δολαρίων μέχρι το 2030».

Πέρα από το διεθνές πεδίο, στην Ελλάδα «ανοίγονται» νέες επενδυτικές ευκαιρίες μέσα από τα διαθέσιμα οικονομικά και επενδυτικά μέσα που προσφέρονται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα ευρωπαϊκά κονδύλια που διατίθενται προς διευκόλυνση της μετάβασης της ΕΕ σε μια καθαρή και σύγχρονη οικονομία είναι ποικίλα. Οι επενδύσεις σε σημαντικά ευρωπαϊκά έργα ενεργειακών υποδομών θα αγγίξουν τα 873 εκατομμύρια ευρώ, ενώ για την περίοδο 2014-2020, η ΕΕ επενδύει περίπου 918 εκατ. ευρώ στην ενεργειακή απόδοση για βελτιώσεις στα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, καθώς και στην υψηλή απόδοση συμπαραγωγής και τηλεθέρμανσης, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην έξυπνη ενεργειακή υποδομή. Καθώς πρόκειται εν προκειμένω για μικρά κονδύλια σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, θα υποστηρίζει, επιπλέον, με τουλάχιστον 2,6 δισεκατομμύρια ευρώ την έρευνα και την καινοτομία σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα, ενώ το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» τη περίοδο 2018-2020 θα διαθέσει πάνω από 2 δισεκατομμύρια ευρώ για την υποστήριξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την ενέργεια και τη κλιματική αλλαγή, με το συνολικό ποσό να μπορεί να ανέλθει σε 3 δισεκατομμύρια ευρώ.

Η χρηματοδοτική ανάγκη έρχεται να τονιστεί και από την Υψηλού Επιπέδου Συνδιάσκεψη για τη Χρηματοδότηση της Βιώσιμης Ανάπτυξης (High-levelconference: Financing sustainable growth) που πραγματοποιήθηκε στις 22 Μαρτίου 2018 υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Διάσκεψη θέτει σε εφαρμογή τη στρατηγική της ΕΕ για μια πιο πράσινη και καθαρή ενέργεια, ενώ μέσω του Σχεδίου Δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επιτυγχάνεται ο αναπροσανατολισμός των ροών κεφαλαίων με την ΕΕ να δεσμεύεται να διαθέσει τουλάχιστον το 20% του προϋπολογισμού της σε δράσεις άμεσα συναφείς με το κλίμα και να επεκτείνει τη χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων 2.0 μέχρι το 2020 αυξάνοντας τους επενδυτικούς στόχους στα 500 δισ. ευρώ.

Προσφέρονται, ως εκ τούτου, στην Ελλάδα ποικίλες ευκαιρίες για επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια. Απαιτείται μόνο ο κατάλληλος μεσοπρόθεσμος στρατηγικός σχεδιασμός και το αντίστοιχο νομοθετικό πλαίσιο που να συνοδεύονται από ισχυρή πολιτική βούληση. Επιπλέον, στην ενεργειακή μετάβαση καίριο ρόλο θα διαδραματίσουν οι ενεργειακές αγορές, η συμπεριφορά των καταναλωτών και οι τεχνολογικές εξελίξεις, ενώ μοχλός για τη μετάβαση θα είναι αδιαμφισβήτητα η εκπαίδευση και οι επενδύσεις.

—–

Η Δρ. Διονυσία – Θεοδώρα Αυγερινοπούλου είναι Πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος και Ενέργειας του ICC Hellas, τ. Βουλευτής Ν. Ηλείας, Πρόεδρος της Μόνιμης Ειδικής Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής

Της Δρος Διονυσίας-Θεοδώρας Αυγερινοπούλου

Το 1992, χρονιά κατά την οποία διοργανώθηκε η σπουδαία Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξηστο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας και κατά την οποία υιοθετήθηκαν σημαντικές διεθνείς συνθήκες, όπως η Συνθήκη-Πλαίσιο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή και η Σύμβαση για την Προστασία της Βιοποικιλότητα, αλλά και διάσημων πλέον πολιτικών κειμένων, όπως η Ατζέντα 21, ορίστηκε και η 22η Μαρτίου να εορτάζεται ως η Παγκόσμια Ημέρα Νερού, ώστε να αποτελεί μια συνεχή υπενθύμιση στην ανθρωπότητα για τις συνεχείς προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο σπουδαιότερος παράγοντας για τη ζωή μας, αλλά και ένα σημαντικό εργαλείο ανάπτυξη, οι υδατικοί πόροι.

Κάθε χρονιά ως σήμερα μια διαφορετική θεματική σε σχέση με το νερό αναδεικνύεται.

Φέτος η Ημέρα είναι αφιερωμένη στις λύσεις που προσφέρει η ίδια η φύση για την διαχείριση των υδάτων, δηλαδή στην καλή λειτουργία των λιμνών, των υγροβιοτόπων και των φυσικών πλημμυρικών ζωνών.

Όπως πολλές άλλες εορταστικές ημέρες, δεν πρόκειται για ημέρα χαράς και ευφροσύνης ψυχής, αλλά για ημέρα μνήμης, ημέρα που στοχεύει να μας ευαισθητοποιήσει για ένα υπαρκτό και ενίοτε οξύ πρόβλημα, το οποίο ειδάλλως τείνουμε να το ξεχάσουμε μέσα στην καθημερινότητά μας. Το αυτό συμβαίνει και με τους υγροβιοτόπους.

Ως λίμνες εννοούνται τόσο οι φυσικές όσο και οι τεχνικές. Οι υγροβιότοποι ή υγρότοποι, είναι τόποι που καλύπτονται μόνιμα ή εποχικά από ρηχά νερά ή που δεν καλύπτονται πλήρως από νερά, αλλά που έχουν ένα υγρό υπόστρωμα για μεγάλο διάστημα του έτους και φιλοξενούν πλούσια και ιδιαίτερη βιοποικιλότητα. Η Σύμβαση Ramsar εξειδικεύει τους υγροτόπους που χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας διεθνώς, αλλά πλήθος μικρότερων υγροτόπων είναι διασπαρμένοι στο έδαφος όλων των χωρών και αποτελούν την κατοικία, ίσως και τα μόνα καταφύγια ζωής για χιλιάδες είδη. Προστατευόμενοι ή μη οι υγροβιότοποι βρίσκονται σήμερα υπό εγκατάλειψη και υπό εξαφάνιση. Το ίδιο και τα είδη που φιλοξενούν. Ομοίως ενδιαφέρον έχουν και οι πλημμυρικές ζώνες οι οποίες αποτελούν τις φυσικές αντιστάσεις προς τον επικίνδυνο πλημμυρισμό, των γύρω βιοτόπων. Όλα δε τα σημεία, αποτελούν φυσικούς ταμιευτήρες γλυκού νερού.

Τα δύο τρίτα των υγροβιοτόπων παγκοσμίως, σύμφωνα με επίσημες μετρήσεις του ΟΗΕ, έχουν ήδη καταστραφεί. Χιλιάδες είδη χλωρίδας και πανίδας έχουν απωλέσει την φυσική τους κατοικία. Η απώλεια των λιμνών και υγροβιοτόπων και των πλημμυρικών ζωνών έχει οδηγήσει στη διασάλευση του μικροκλίματος των επί μέρους περιοχών, στην διατάραξη της βιολογικής αλυσίδας, στην έλλειψη αποθεμάτων νερού, στην έλλειψη επαρκούς τροφής και ανάπτυξης ακόμα και για τον ίδιο τον άνθρωπο, στην ανεπαρκή διαχείριση των πλημμυρικών φαινομένων. Και όλα αυτά, από την κακή, ανθρωπογενή, διαχείριση των οικοσυστημάτων μας. Ας μην πάμε με τον νου μας μακριά, σε αναπτυσσόμενες χώρες. Για να δούμε αν ισχύουν αυτοί οι αριθμοί, ας μείνουμε στην Ελλάδα, και ελάτε να σας φιλοξενήσω στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, πανέμορφο τόπο, επιλογή θεών, ημιθέων, Ολυμπιονικών και ανθρώπων, την Ηλεία. Από τις τρεις λίμνες που διέθετε, σε ένα πανέμορφο σύμπλεγμα, του Καϊάφα, της Αγουλινίτσας και της Μουριάς, σήμερα οι δύο λίμνες έχουν αποξηρανθεί, και εξακολουθεί να υπάρχει μόνο η λίμνη του Καϊάφα, η οποία είναι σε τμήματά της ρυπασμένη. Έχουμε τρεις ποταμούς, τον Αλφειό, τον Πηνειό και την Νέδα, των οποίων η διαχείριση της απορροής τους είναι τόσο φτωχή που παρουσιάζονται συχνά πλημμυρικά φαινόμενα. Ομοίως πλημμυρίζουν και σε πολλά άλλα σημεία τους, όπως και στα φράγματά τους, αρδευτικά και υδροηλεκτρικά. Ο υγροβιότοπος του Κοτυχίου παρουσιάζει διάβρωση του λώρου του και δεν τυγχάνει επαρκούς επιστημονικής διαχείρισης. Η τεχνητή λίμνη του Πηνειού έχει αφεθεί στη μοίρα της. Οι πηγές νόστιμου πόσιμου νερού αξιοποιούνται κατά το ήμισυ, καθώς μεγάλες ποσότητες νερού χάνονται λόγω είτε ελλιπών ή ελλαττωματικών δικτύων ύδρευσης, είτε λόγω μεγάλων απωλειών των αρδευτικών δικτύων. Τα ιαματικά νερά σε όλη την Ηλεία έχουν απαξιωθεί, ενώ τα πόσιμα ιαματικά νερά δεν έχουν αξιοποιηθεί ποτέ εμπορικά για να δώσουν ένα πρόσθετο εισόδημα στους κατοίκους της περιοχής και αφημμένα στάσιμα, αφορμίζουν. Δεκάδες περιοχές της Ηλείας δεν έχουν ακόμα και σήμερα πόσιμο νερό, ή νερό κατάλληλο για την υγιεινή και τις οικοκυρικές εργασίες!!

Σύμφωνα με το μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας για το Νερό για το 2018, η φύση έχει τη δική της μηχανική υποδομή (“greeninfrastructure”). Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να αποκαταστήσουμε τα οικοσυστήματα. Ας απορρυπάνουμε τις λίμνες, τους υγροβιότοπους και ας άρουμε, όσο είναι δυνατόν τις λανθασμένες μας παρεμβάσεις, για να λειτουργήσουν πάλι ως αντιπλημμυρικά τα έργα που η ίδια η φύση έφτιαξε γύρω από τις λίμνες, τη θάλασσα και τους ποταμούς. Αν επαναπλημμυρίσουμε τις λίμνες μας, για να αποκαταστήσουμε την βιοποικιλότητα και την τοπική θερμοκρασία. Ας σεβαστούμε την δύναμη των ποταμών και ας άρουμε ή ας μειώσουμε τη λειτουργία των δυσλειτουργούντων φραγμάτων. Εν έτη 2018 μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πλέον τεχνολογίες απορρύπανσης του νερού, να εξασφαλίσουμε πόσιμο νερό για όλους, να διαχειριστούμε σωστά και με φειδώ τα αρδευτικά ύδατα και να απολαύσουμε με τη δέουσα προσοχή την ωφέλεια των ιαματικών υδάτων. Εν έτη 2018, ας πάρουμε επιτέλους μια σοφή απόφαση «να συνεργαστούμε με τη φύση!»

*Η Δρ. Διονυσία -Θεοδώρα Αυγερινοπούλου είναι:

-Αντιπρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Παγκοσμίου Οργανισμού Σύμπραξης για το Νερό

-Τ. Βουλευτής Ν. Ηλείας, Προέδρος της Μόνιμης Ειδικής Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής

Της Δρος Διονυσίας-Θεοδώρας Αυγερινοπούλου

Το 1961, για πρώτη φορά ορίστηκε από τον ΟΗΕ η πρώτη δεκαετία που αφιερώθηκε σε μια θεματική για τη προώθηση των στοχεύσεων του μέσω της ευαισθητοποίησης και της ανάληψης αντίστοιχων δράσεων. Κατόπιν προτροπής του Προέδρου Κένεντι, κατά τη διάρκεια της πρώτης του ομιλίας στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, αφιερώθηκε η Δεκαετία 1960 – 1970 στη Ανάπτυξη (United Nations Decade for Development). Έκτοτε, οι θεματικές που επιλέγονται έρχονται να «φωτίσουν» τα σπουδαιότερα ζητήματα που ανακύπτουν την εκάστοτε δεκαετία. Από φέτος και για τα επόμενα δέκα χρόνια, η τρέχουσα Διεθνής Δεκαετία Δράσης 2018-2028 είναι αφιερωμένη στη διαχείριση του νερού με σκοπό την βιώσιμη ανάπτυξη (International Decade for Action: “Water for Sustainable Development 2018-2028”), όπως ανακοινώθηκε επισήμως στον ΟΗΕ στις 22 Μαρτίου 2018, με αφορμή την  Παγκόσμια Ημέρα Νερού.

Η αφιέρωση αυτής της Δεκαετίας στο νερό δρα ως μια συνεχής υπενθύμιση στην ανθρωπότητα των διαρκών προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο σπουδαιότερος παράγοντας για τη ζωή μας, αλλά και ένα σημαντικό εργαλείο ανάπτυξης, οι υδατικοί πόροι. Η σπουδαιότητα του ζητήματος πιστοποιείται από το γεγονός ότι το 2005 έως το 2015, η δεκαετία είχε, εξίσου, αφιερωθεί στο νερό με σύνθημα «Water for Life», εντάσσοντας ενεργά τα ζητήματα του νερού στο κέντρο της παγκόσμιας ατζέντας.

Η Διεθνής Δεκαετία έρχεται να αφυπνίσει και να ενεργοποιήσει τη διεθνή κοινότητα ειδικότερα, και την ανθρωπότητα εν γένει για τα πλειάδες ζητήματα που ταλανίζουν αφενός τους ανθρώπους που δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλές και πόσιμο νερό και αφετέρου τους υδατικούς πόρους που εξαντλούνται και συχνά αποτελούν αντικείμενο υπερεκμετάλλευσης και ελλιπούς διαχείρισης. Οι πολίτες που έχουν δεν πρόσβαση σε ασφαλείς υπηρεσίες διαχείρισης πόσιμου νερού ανέρχονται, στο διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό, των 2,1 εκατομμυρίων, ενώ μέχρι το 2050, ο παγκόσμιος πληθυσμός θα έχει αυξηθεί κατά περίπου 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους και συνακόλουθα η παγκόσμια ζήτηση νερού θα είναι υψηλότερη κατά 30% από τα σημερινά δεδομένα. Μάλιστα, περίπου 1,9 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε περιοχές που δυνητικά μπορούν να αντιμετωπίσουν ζητήματα λειψυδρίας, με τον αριθμό να εκτιμάται ότι θα αυξηθεί σε περίπου 3 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050. Ζήτημα δεν αποτελεί μόνο η πρόσβαση στο νερό, αλλά και η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, καθώς 1,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν μη εγκεκριμένες και πεπαλαιωμένες πηγές πόσιμου νερού.

Στο κομμάτι της διαχείρισης των υδάτων η ίδια η φύση προσφέρει λύσεις για τη καλή λειτουργία των λιμνών, των υγροβιοτόπων και των φυσικών πλημμυρικών ζωνών. Ωστόσο, τα δύο τρίτα των υγροβιοτόπων παγκοσμίως, σύμφωνα με επίσημες μετρήσεις του ΟΗΕ, έχουν ήδη καταστραφεί. Χιλιάδες είδη χλωρίδας και πανίδας έχουν απολέσει την φυσική τους κατοικία. Η απώλεια των λιμνών και υγροβιοτόπων και των πλημμυρικών ζωνών έχει οδηγήσει στη διασάλευση του μικροκλίματος των επί μέρους περιοχών, στην διατάραξη της βιολογικής αλυσίδας, στην έλλειψη αποθεμάτων νερού, στην έλλειψη επαρκούς τροφής και ανάπτυξης ακόμα και για τον ίδιο τον άνθρωπο, στην ανεπαρκή διαχείριση των πλημμυρικών φαινομένων.

Σύμφωνα με τη στόχευση της Διεθνούς Δεκαετίας Δράσης για το Νερό, πρώτα μελήματα είναι η πρόσβαση σε ασφαλές, πόσιμο νερό για όλους, η πρόσβαση σε νερό επαρκές για την υγιεινή, η διαχείριση και αποφυγή πλημμυρών, αλλά και ξηρασίας και η αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και η βιώσιμη διαχείριση αυτού του σπάνιου και σημαντικού πόρου, περιορίζοντας την άκρατη κατασπατάλησή του. Όλα τα διεθνή περιβαλλοντικά κείμενα, και τα διεθνή κείμενα σε σχέση με τις φυσικές καταστροφές, όπως η Συμφωνία των Παρισίων για τις Κλιματικές Αλλαγές και η Συμφωνία Σεντάι για τις φυσικές καταστροφές θέτουν το ζήτημα διαχείρισης του νερού στο κέντρο των πολιτικών. Εν έτη 2018 μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πλέον τεχνολογίες απορρύπανσης του νερού, να εξασφαλίσουμε πόσιμο νερό για όλους, να διαχειριστούμε σωστά και με φειδώ τα αρδευτικά ύδατα και να διαχειριστούμε με τη δέουσα προσοχή τις πιθανότητες πλημμύρας και ξηρασίας. Τέλος, η Δεκαετία για το Νερό και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη είναι ένα πλαίσιο ανάπτυξης συμμαχιών και συνεργασιών, μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, ώστε να επιτύχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Κυρίως, πρέπει να βρεθούν τα ανάλογα κονδύλια για την υλοποίηση των προγραμμάτων ορθής διαχείρισης του ύδατος παγκόσμια. Η Ελλάδα έχει ανάγκη από αντίστοιχες πολιτικές και χρηματοδοτήσεις.

Για περισσότερες πληροφορίες: https://www.un.org/pga/72/event–latest/launch–of–the–international–decade–of–water–for–sustainable–development-2018-2028/

*Αντιπροέδρου της Διοικούσας Επιτροπής του Παγκοσμίου Οργανισμού Σύμπραξης για το Νερό

Τ. Βουλευτού Ν. Ηλείας, Προέδρου της Μόνιμης Ειδικής Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής