H ανάδειξη του πολιτιστικού κεφαλαίου της χώρας μας αλλά και των αρχαιολογικών τόπων του Νομού μας, συνιστά έναν από τους καθοριστικούς παράγοντες ανάπτυξης, με πολλαπλάσια οφέλη για την οικονομία και την κοινωνία. Η Ηλεία φιλοξενεί μερικά από τα σπουδαιότερα πολιτιστικά μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, αποτελεί ένα «πολιτιστικό πάρκο» με μνημεία σε όλες τις περιοχές από τη νεολιθική εποχή μέχρι σήμερα, με κορωνίδες την Αρχαία Ολυμπία, τον Επικούριο και την Αρχαία Ήλιδα, αλλά ακόμη και ενάλιες αρχαιότητες, που θα πρέπει να διατηρηθούν για τις επόμενες γενεές.
O Ναός του Επικουρίου Απόλλωνα αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της κλασικής αρχαιότητας και το πρώτο μνημείο στην Ελλάδα που η UNESCO το 1986 συμπεριέλαβε στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Και χρέος της Πολιτείας είναι, σύμφωνα με το Σύνταγμα, να διαφυλάξει τα πολιτιστικά μνημεία για τις μέλλουσες γενεές και, εντός αυτού του πλαισίου, είναι αναγκαία τόσο η συνέχιση των εργασιών για τη συντήρηση και αναστήλωση του σκέπαστρου του Ναού του Επικουρίου Απόλλωνος στις Βάσσες, όσο και η εξασφάλιση νέας χρηματοδότησης.
Το προηγούμενο διάστημα εξελίχθηκε το έργο «Αποκατάσταση – Ανάδειξη Ναού Επικουρίου Απόλλωνα Βασσών – Γ΄ Φαση», με στόχο να αντιμετωπιστούν γεωμετρικές παραμορφώσεις και να ενισχυθούν οι μηχανισμοί άμυνας απέναντι στις δυνάμεις της φύσης, οι οποίες ενεργούν και μεταβάλλουν την κατάσταση του μνημείου στο βάθος του χρόνου. Ένα έργο συνολικού προϋπολογισμό 1.370.213,76 ευρώ συγχρηματοδοτούμενο από το ΕΠΑνΕΚ στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020, με τη συμμετοχή εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης με δικαιούχο την «Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας».
Συγκεκριμένα, οι εργασίες αφορούσαν στη στερέωση των βορειότερων τμημάτων των μακρών πλευρών στην ανατολική και τη δυτική πλευρά του μνημείου, καθώς και την αναστήλωση τριών λίθων επιστυλίου, που «επέστρεψαν» στο κτήριο ύστερα από επτά περίπου αιώνες ο ένας, και περίπου δύο αιώνες οι δύο άλλοι, συντελώντας στην εξάλειψη του διαμπερούς κενού στη στρώση επιστυλίου στην πρόσοψη του αρχαίου κτηρίου που υπήρχε από το 1812. Πλέον, οι νέες χρηματοδοτήσεις που είναι απαραίτητες θα επιτρέψουν την συνέχιση των εργασιών και στα υπόλοιπα τμήματα του Ναού.
Με διαρκείς παρεμβάσεις ήδη από το 2012 έχω αιτηθεί την αύξηση της ροής χρηματοδότησης που δίνεται από το Κράτος και την Περιφέρεια για την συντήρηση και αναστήλωση του Ναού ενώ έχω απευθυνθεί προς την Ελληνική Κυβέρνηση και προς την UNESCO για να στηρίξει το δίκαιο αίτημα της διεκδίκησης όλων των τμημάτων ελληνικών κτηρίων από μουσεία του εξωτερικού και δη της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα και του Επικουρίου Απόλλωνος από το Βρετανικό Μουσείο.
Ο επαναπατρισμός των Γλυπτών του Παρθενώνα είναι ένα ζήτημα με το οποίο ασχολούμαι εδώ και είκοσι χρόνια, όταν ήμουν στις ΗΠΑ, σε εθνικό επίπεδο δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στον επαναπατρισμό των Γλυπτών του Παρθενώνα. Κάτι, το οποίο η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας στηρίζει διαχρονικά και ενθέρμως.
Σε αυτό το πάγιο αίτημα του Ελληνικού λαού βρίσκουμε συνεχώς πολλούς υποστηρικτές διεθνώς, όπως η κα Μαλόνι, η οποία επισκέφθηκε την Ελλάδα επί τούτου και συναντήθηκε με τον Πρωθυπουργό, κ. Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Πρέσβη των ΗΠΑ στην Ελλάδα, κ. Τζορτζ Τσούνη, αλλά και τον Πρόεδρο του Μουσείου της Ακρόπολης. Η διεθνής στήριξη είναι σημαντική για τον επαναπατρισμό των Γλυπτών. Ενδεικτικό είναι ότι η UNESCO, με το επιπλέον κείμενο-απόφαση που ψήφισε ομόφωνα το 2021, ανήγαγε σε διακρατικό το ζήτημα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα.
Δε θα πρέπει, ταυτόχρονα, να παραβλέπουμε το γεγονός ότι ειδικά την περίοδο 2019- 2023 έχουν επιστρέψει, μετά από συντονισμένες προσπάθειες και των υπηρεσιών και της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟ, δεκάδες παρανόμως διακινηθέντα μνημεία. Η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών συνεχίζει δυναμικά το έργο της ως προς τις διεκδικήσεις πολιτιστικών αγαθών, αξιοποιώντας κάθε πρόσφορο μέσο και έχει πετύχει τα τελευταία χρόνια εξαιρετικά αποτελέσματα. Στο πλαίσιο της ακεραιότητας των μνημείων, η χώρα μας θα συνεχίσει να διεκδικεί στο μέλλον όλα τα τμήματα των ναών μας που βρίσκονται σε μουσεία του εξωτερικού, το σύνολο των γλυπτών που εκτίθενται σε μουσεία της αλλοδαπής και τα οποία αποτελούν αναπόσπαστα τμήματα μνημείων, πολύ περισσότερο μνημείων που είναι τόσο σπουδαία, έτσι ώστε να βρίσκονται σήμερα υπό την αιγίδα της UNESCO και αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Αναφέρομαι βεβαίως και στα γλυπτά του Επικουρίου Απόλλωνος, στην περιοχή Βάσσες της Φιγαλείας αλλά και του Ναού του Διός, που βρίσκεται εντός του ιερού τόπου της Αρχαίας Ολυμπίας, καθώς τμήματα από τις ανάγλυφες μετόπες βρίσκονται στο Μουσείο του Λούβρου από το 19ο αιώνα, οπότε και μεταφέρθηκαν από τη γαλλική αποστολή του Maison.
Πρέπει δε η Ελληνική Δημοκρατία να θέσει, στο μέλλον και όταν το κρίνει κατάλληλο για το δημόσιο συμφέρον, αυτό το θέμα σε τρίτες χώρες και μάλιστα ανεξαρτήτως του τρόπου απόκτησης των γλυπτών αυτών από τα μουσεία του εξωτερικού, ανεξαρτήτως μιας νόμιμης ή παράνομης κατοχής τους. Εμείς πρέπει να σεβαστούμε και να επιτύχουμε την ακεραιότητα των μνημείων μας.
Η επιστροφή όλων των γλυπτών του ναού του Επικουρίου Απόλλωνος είναι καίριας σημασίας, όχι μόνο για την ανάδειξη των ίδιων και του μνημείου στο οποίο ανήκουν, αλλά και για την εξασφάλιση της ακεραιότητας του Ναού, βάσει της αρχής διατήρησης της ακεραιότητας του πολιτιστικού αγαθού. Ο Επικούρειος Απόλλων έχει υποστεί αισθητική βλάβη μιας και στερείται των βασικότερων διακοσμητικών του στοιχείων που είναι και μοναδικά αριστουργήματα γλυπτικής.
Μάλιστα, τα γλυπτά του Επικουρίου βρίσκονται εν κρυπτώ και παραβύστω στην Αίθουσα 16 του Βρετανικού Μουσείου, με το ωράριο επισκεψιμότητας να είναι ιδιαιτέρως περιορισμένο και η επίσκεψη εκτός του ωραρίου να μπορεί, ίσως, να πραγματοποιηθεί με ειδική αίτηση.
Ο επαναπατρισμός των γλυπτών του ναού του Επικουρίου Απόλλωνος θα συνιστούσε μια υψίστης εθνικής σημασίας δικαίωση για την Ελλάδα.
Παράλληλα, έχω προτείνει τη δημιουργία προγράμματος «υιοθεσίας» αναστήλωσης αρχαίων μνημείων για την αξιοποίηση των ιδιωτικών κεφαλαίων σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, ώστε να αναδειχθεί το πολιτιστικό κεφάλαιο του Ν. Ηλείας.
Θα πρέπει να συνεχίσουμε να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που είναι σπουδαία και απαιτεί κόπο, γνώση και αγάπη για τον πολιτισμό μας και πρέπει να το πράξουμε προς όφελος του λαού μας αλλά και της παγκοσμιότητας.
Και να συνεχίσουμε διαπραγματευτικά την διεκδίκηση των ιστάμενων μνημείων, με συγκεκριμένη στρατηγική, εντείνοντας τις προσπάθειες σε κάθε κατεύθυνση.
