Τίτλος «Η προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος από την πλαστική ρύπανση και η αξία της θάλασσας για εμάς»
Με ιδιαίτερη χαρά, αλλά και ευθύνη, βρίσκομαι σήμερα στον τόπο μου, για να μοιραστώ κάποιες σκέψεις με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος – μια ημέρα αφιερωμένη στον πλανήτη που μας φιλοξενεί, και στην ευθύνη μας απέναντι σε αυτόν.
Ευχαριστώ τον Δήμο, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και όλους τους φορείς που εργάζονται με συνέπεια και όραμα για την προστασία του φυσικού πλούτου της περιοχής. Οι πρωτοβουλίες σας εμπνέουν και αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση σε μια εποχή που η αφύπνιση της οικολογικής συνείδησης είναι πιο αναγκαία από ποτέ.
Η φετινή θεματική επικεντρώνεται σε ένα από τα πιο επείγοντα περιβαλλοντικά προβλήματα του καιρού μας: την πλαστική ρύπανση. Δεν είναι απλώς ένα ζήτημα απορριμμάτων. Είναι ένα πολυεπίπεδο πρόβλημα που αγγίζει τη δημόσια υγεία, τα οικοσυστήματα, την οικονομία και τελικά το μέλλον μας.
Από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα, έχουν παραχθεί πάνω από 9 δισεκατομμύρια τόνοι πλαστικού. Ποσοστό μικρότερο του 10% έχει ανακυκλωθεί. Το υπόλοιπο βρίσκεται στις χωματερές, καίγεται – απελευθερώνοντας τοξικές ουσίες – ή καταλήγει στους ωκεανούς.
Κάθε χρόνο, 11 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού μολύνουν τις θάλασσες και τους ποταμούς μας. Αν δεν αλλάξουμε πορεία, μέχρι το 2050, το πλαστικό στις θάλασσες ενδέχεται να ξεπεράσει σε βάρος τα ψάρια.
Τα μικροπλαστικά – μικροσκοπικά σωματίδια πλαστικού – έχουν εντοπιστεί στον πλακούντα, στους πνεύμονες, στο αίμα και σε άλλα όργανα του ανθρώπινου σώματος. Δεν μιλάμε πια για ένα πρόβλημα περιβαλλοντικό, αλλά για ένα πρόβλημα υγείας.
Η πλαστική ρύπανση επιβαρύνει κατά κύριο λόγο τα θαλάσσια οικοσυστήματα τα οποία, όταν διαταραχθούν, σταματούν να προσφέρουν απλόχερα τις οικοσυστημικές υπηρεσίες τους, οι οποίες είναι ουσιώδεις για τον άνθρωπο. Επί παραδείγματι, τα θαλάσσια οικοσυστήματα παράγουν πάνω από το 50% του οξυγόνου που αναπνέουμε, απορροφούν περίπου το 30% του διοξειδίου του άνθρακα, ρυθμίζουν το κλίμα, τη θερμοκρασία, τον κύκλο του νερού ενώ είναι πηγή τροφής, οικονομικής δραστηριότητας, κουλτούρας και έμπνευσης. Όταν ρυπαίνουμε τους ωκεανούς, στην ουσία υπονομεύουμε την ίδια τη ζωή μας.
Η Ελλάδα έχει θεσπίσει σημαντικά νομοθετικά βήματα, όπως ο Νόμος 4736/2020 για τη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης. Τα τελευταία χρόνια η χώρα μας συμμετέχει ενεργά σε διεθνείς πρωτοβουλίες για την προστασία των ωκεανών, αναγνωρίζοντας ότι καμία χώρα δεν μπορεί να το πετύχει μόνη της. Πέρσι φιλοξενήσαμε την 9η Διάσκεψη για τους Ωκεανούς και φέτος συνεργαστήκαμε με την Κορέα για τη 10η. Μέχρι σήμερα, οι διεθνείς αυτές πρωτοβουλίες έχουν συγκεντρώσει πάνω από 160 δισ. δολάρια, ωστόσο απαιτούνται επιπλέον 175 δισ. ετησίως έως το 2030 για την επίτευξη του Στόχου 14 του ΟΗΕ.
Επιδιώκουμε επίσης την κύρωση της διεθνούς συμφωνίας του ΟΗΕ για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα πέραν της εθνικής δικαιοδοσίας. Μόλις 23 κράτη την έχουν κυρώσει, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, με πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Στην UNOC 3 στη Νίκαια θα καταθέσουμε τα έγγραφα επικύρωσης και θα ενθαρρύνουμε και άλλα κράτη να ακολουθήσουν.
Παράλληλα, στηρίζουμε τη θέσπιση παγκόσμιας νομικά δεσμευτικής συμφωνίας για τη μείωση της πλαστικής ρύπανσης, με στόχο τη μείωση της παραγωγής πρωτογενών πλαστικών κατά 40% έως το 2040. Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά στις διαπραγματεύσεις, που συνεχίζονται στη Γενεύη τον Αύγουστο του 2025.
Στην 9η “Our Ocean Conference” στην Αθήνα (Απρίλιος 2024), αναλάβαμε 21 δεσμεύσεις ύψους 780 εκατ. ευρώ, μεταξύ των οποίων μείωση πλαστικών απορριμμάτων κατά 50% και μικροπλαστικών κατά 30% έως το 2030 (σε σχέση με το 2019).
Όμως, χωρίς τη βούληση της κοινωνίας και την εφαρμογή στην πράξη, αυτές οι σημαντικές δεσμεύεις δεν έχουν αποτέλεσμα. Απέναντι σε όλα αυτά, δεν μπορούμε να μείνουμε αμέτοχοι. Ούτε μπορούμε να περιμένουμε σωτηρία μόνο από την τεχνολογία ή τις κυβερνήσεις. Ο καταναλωτής είναι και πολίτης, και έχει δύναμη.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Να μειώσουμε τη χρήση πλαστικών μιας χρήσης.
Να προτιμάμε επαναχρησιμοποιούμενα σκεύη και σακούλες.
Να ανακυκλώνουμε σωστά.
Να πίνουμε νερό βρύσης όπου είναι ελεγμένο και ασφαλές.
Να αποφεύγουμε τη θέρμανση τροφίμων σε πλαστικά δοχεία.
Να επιλέγουμε προϊόντα με λιγότερη ή καθόλου συσκευασία.
Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος δεν είναι μια ακόμη επέτειος. Είναι υπενθύμιση. Είναι κάλεσμα. Είναι ευκαιρία να ξανασκεφτούμε τις επιλογές μας. Είναι ώρα να χτίσουμε μια κουλτούρα βιωσιμότητας – ατομικά, συλλογικά, θεσμικά.
Κλείνοντας, ας θυμηθούμε τα λόγια του μεγάλου ωκεανογράφου Jacques Cousteau: «Οι άνθρωποι προστατεύουν αυτό που αγαπούν. Αγαπούν αυτό που καταλαβαίνουν. Και καταλαβαίνουν αυτό που τους έχουν διδάξει» Ας μάθουμε, λοιπόν, να κατανοούμε τη φύση. Ας την αγαπήσουμε ξανά. Και κυρίως: ας την προστατεύσουμε με κάθε τρόπο – όχι μόνο για εμάς, αλλά για τις επόμενες γενιές.
